Za tamtymi drzwiami może kryć się wszystko: zapomniane historie, ślady dawnych dni, cienie, które wciąż snują się po znajomych ścieżkach. Sławomir Rogowski w swoim tomie opowiadań o tym właśnie opowiada – o tym, co było, ale nie przeminęło; o miejscach, które nieustannie wracają w pamięci; o ludziach, którzy kiedyś byli częścią krajobrazu, a dziś istnieją już tylko w słowach i wspomnieniach.
Rogowski z niezwykłą precyzją splata swoje historie, nadając im niemal oniryczny charakter. Choć realia, w których osadza fabułę, są konkretne – wojna, PRL, współczesność – to sposób narracji sprawia, że czytelnik wędruje jak we śnie, prowadzony subtelnym rytmem zdań. Autor nie spieszy się, pozwala słowom wybrzmieć, a czytelnikowi – poczuć zapach starych domów, chłód ścian, skrzypienie drzwi, które oddzielają teraźniejszość od przeszłości.
Każde opowiadanie to osobny świat, a jednak wszystkie splatają się w jedno – w opowieść o przemijaniu. Bohaterowie, często wzorowani na postaciach z realnego życia, noszą na sobie ślady historii. Ich losy nie są krzykliwe, nie ma tu wielkich dramatów, a jednak w drobnych gestach, w niedopowiedzianych słowach kryje się cała głębia ludzkiego losu.
– Moje opisywanie polega na gotowych scenach, które zapamiętałem. Przedstawiam je z dokładnością, co do detalu, filmowego rekwizytu. Bardzo lubię, wręcz obsesyjnie, opisywać te szczegóły, z pozoru nieważne. Jednak konieczne, bo istotne dla budowy nastroju. Czasami bywa, że są oniryczne, np. moja bohaterka śni, pragnie czegoś, zatem to jest możliwe w jej głowie. Mieszają się dwa światy, realny i dopisany, dobrze się w tym czuję, ale ocenę zostawiam krytykom.. – stwierdził pisarz w jednym z wywiadów i słowa te stanowią świetny wytrych do jego literatury.
Jest w tej prozie coś, co wyróżnia Rogowskiego spośród innych pisarzy krótkiej formy – umiejętność zatrzymania chwili, jakby na kliszy fotograficznej. Każdy przedmiot, każdy gest jest ważny. Stary zegar na ścianie nie jest tylko zegarem – to świadek minionych dni. Filiżanka na stole to nie tylko naczynie, ale symbol rozmów, które już się skończyły.
Styl Rogowskiego przypomina malarstwo realistyczne, w którym dbałość o szczegół nie jest celem samym w sobie, lecz narzędziem do budowania emocji. Autor stosuje oszczędność środków – nie epatuje patosem, nie narzuca interpretacji. Zamiast tego pozwala czytelnikowi samemu odkrywać głębię historii. To proza, która nie krzyczy – ona szepcze.
Za tamtymi drzwiami to również książka o pamięci – tej osobistej i tej zbiorowej. Rogowski wraca do miejsc swojej młodości, do Kielecczyzny, do dawnych domów, ulic i ludzi, których już nie ma. To nie jest jednak sentymentalna podróż w stylu „kiedyś było lepiej”. Przeciwnie – autor patrzy na przeszłość z dystansem, akceptując jej złożoność.
Pamięć jest tu bohaterem samym w sobie. Czasem kapryśnym, czasem łaskawym, a czasem bezlitosnym. Jedne wspomnienia są ostre jak żyletka, inne rozmywają się jak mgła nad polami. Rogowski oddaje tę dynamikę mistrzowsko – raz jego proza jest konkretna, niemal reporterska, innym razem zanurza się w poetyckiej impresji.
– To „natręctwo pamięci” w moich opowiadaniach przetwarzam, trochę odrealniam, mrużę oczy, żeby wizerunki były lekko płynne. I bardziej literackie, aby się dobrze opowiadały. Wspomnienia zapamiętanego terenu dodają emocji. Bo nie jest tak, że się nie wzruszam. Odwrotnie, jazda pociągiem przez okolice mego dzieciństwa jest jak film. Wszystko się przypomina, kojarzy, „to, co się zdarzyło jako pierwsze w moim życiu”… Dlatego też je idealizuję i staje się to ciut liryczne – mówi Rogowski.
Opowiadania ze zbioru Za tamtymi drzwiami często osadzone są na Kielecczyźnie, której krajobrazy i atmosfera stają się bohaterami drugiego planu. Historie dzieją się na różnych płaszczyznach czasowych – przez II wojnę światową, aż po współczesność. To miejsca z dzieciństwa pisarza, które stanowią nie tylko scenerię, ale także emocjonalny fundament jego narracji. Pejzaże Kielecczyzny są opisywane w sposób niemal filmowy, z naciskiem na szczegóły i emocje, które wywołują. W utworach takich jak Żurawinowy las można odnaleźć melancholijną tęsknotę za przeszłością oraz filozoficzne refleksje o przemijaniu.
Za tamtymi drzwiami to książka, do której się wraca. To proza, która nie daje łatwych odpowiedzi, lecz zadaje pytania – o to, kim jesteśmy, skąd przychodzimy, co zostaje po nas, gdy przestajemy być obecni. Rogowski stworzył zbiór opowiadań, który jest jak stara fotografia – pełen szczegółów, które z czasem nabierają nowych znaczeń. Jego styl, pełen subtelności i precyzji, sprawia, że nawet najprostsza scena nabiera głębi, a każde słowo wydaje się ważyć więcej, niż na pierwszy rzut oka się wydaje.
Zbigniew Masternak
.
O autorze:
Rocznik 1978. Prozaik, autor scenariuszy filmowych, reportażysta, piłkarz. W 2009 roku ukończył scenariopisarstwo w Krakowskiej Szkole Filmu i Komunikacji Audiowizualnej. Jako prozaik debiutował na łamach “Twórczości” w 2000r. Pracuje nad autobiograficznym cyklem powieściowym Księstwo. Dotychczas się ukazały: Chmurołap (2006), Niech żyje wolność (2006), Scyzoryk (2008), Nędzole (2014), Książę bez ziemi (2021). W 2023 roku zostały wydane jako Pięcioksiąg przygód Księcia, bohatera naszych czasów.
Na podstawie trzech pierwszych reżyser Andrzej Barański nakręcił film „Księstwo” (2011). Nędzole zamierza sfilmować Krzysztof Zanussi. Wcześniej powstały filmy krótkometrażowe „Wiązanka” (2003) oraz „Stacja Mirsk” (2005). Bohater filmu dokumentalnego “Zbigniew Masternak – Skazany na książki” (2014). Autor noweli filmowej Jezus na prezydenta! (2010), współautor scenariusza filmowego Transfer (wydanie książkowe 2020).
W 2016 roku ukazała się adaptacja komiksowa powieści Nędzole.
Autor szkiców filmowych Master shot. Kino jako autoportret (2019), esejów o literaturze Rebelianci i komedianci (2021) oraz książek o tematyce sportowej – Błoto dla zuchwałych (2016), Ciągle na spalonym (2018), Nie mylcie mnie z Maradoną. Marginesy futbolu (2021, wydanie drugie rozbudowane 2024, wydanie trzecie 2024). W 2024 roku opublikował biografię piłkarza Sławomira Suchomskiego pt. Futbolowa odyseja.
Stypendysta „Homines Urbani” w Willi Decjusza w Krakowie (2007). Laureat Świętokrzyskiej Nagrody Kultury (2011). W 2012 roku został uhonorowany Nagrodą im. Władysława Orkana za wybitną twórczość literacką. W 2021 roku otrzymał stypendium twórcze Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2023 roku zostało mu przyznane stypendium dziennikarskie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej na pisanie książki o Borussii Dortmund. W 2014 r. został nominowany do tytułu Człowiek 25-lecia w województwie świętokrzyskim. Jego książki i opowiadania tłumaczono na język arabski, niemiecki, włoski, białoruski, rosyjski, bułgarski, czeski, macedoński, serbski, ukraiński i wietnamski
Za tamtymi drzwiami, Sławomir Rogowski, Warszawa, 2024, Wydawnictwo MUZA
